کوریزای عفونی نوعی بیماری حاد تنفسی در جوجهها است که با ترشحات بینی، عطسه و تورم صورت در زیر چشم مشخص میشود، این بیماری در سراسر جهان و فقط در جوجهها دیده میشود البته گزارشاتی از بیماری در بلدرچین و قرقاول، احتمالاً بیماری مشابهی را توصیف میکند که توسط عامل مختلفی ایجاد میشود. این بیماری توسط باکتری گرم منفی آویباکتریوم پاراگالینارومparagallinarum)Avibacterium) ایجاد میگردد.
همه گیری شناسی و انتقال بیماری
پرندگان دارای بیماری مزمن و همچنین ناقلین سالم، مخزن اصلی این عفونت هستند. جوجهها در هر سنی حساس هستند اما با افزایش سن، حساسیت آنها افزایش مییابد. دورهی کمون بیماری 1 تا 3 روز و مدت بیماری 2 تا 3 هفته میباشد که ممکن است طول مدت بیماری با توجه به شرایط فارم مانند حضور سایر بیماریها نظیر مایکوپلاسموز به صورت همزمان، طولانیتر گردد. انتقال از طریق تماس مستقیم، قطرات موجود در هوا و آب آشامیدنی آلوده صورت میگیرد و گلههای آلوده تهدیدی دائمی برای گلههای غیر آلوده محسوب می شوند.
یافتههای بالینی
در خفیف ترین شکل بیماری، تنها میتوان به علائمی از افسردگی، ترشح سروز از بینی و در بعضی موارد به ورم جزئی در صورت اشاره کرد. در شکل شدیدتر بیماری تورم شدید، یک یا هر دو سینوس به همراه ادم بافت اطراف آن وجود دارد که موجب بسته شدن یک یا هر دو چشم میگردد. ورم در ناحیهی صورت معمولاً طی 10-14 روز کاهش مییابد با این حال، اگر عفونت ثانویه رخ دهد این ورم ممکن است ماهها تداوم یابد. تولید تخم مرغ ممکن است در پولتهای جوان (نیمچه تخمگذار) به تاخیر بیفتد و در مرغهای تولیدی به شدت کاهش یابد. پرندگان ممکن است اسهال داشته باشند و مصرف آب و غذا در مراحل حاد بیماری معمولاً کاهش مییابد.
ضایعات
در موارد حاد، ضایعات ممکن است محدود به سینوسهای اینفرااوربیتال باشد و ترشحات نیمه آبکی فراوان چسبنده و متمایل به خاکستری دیده میشود. با مزمن شدن بیماری یا ورود سایر عوامل بیماریزا ، ممکن است ترشحات سینوسی با قوام و مایل به زرد شود. ضایعات ممکن است شامل التهاب ملتحمه، نای، نایژهها و همچنین التهاب کیسههای هوایی باشد، به خصوص اگر سایر عوامل بیماریزا درگیر شوند. پاسخ هیستوپاتولوژیک اندامهای تنفسی شامل تجزیه و هیپرپلازی اپیتلیالی مخاطی و غده ای و ادم همراه با نفوذ هتروفیلها ، ماکروفاژها و ماست سلها میباشد.
تشخیص
جداسازی ارگانیسم گرم منفی همراه با تست کاتالاز منفی از مرغهای گله با سابقهی بیماری کوریزا که به سرعت در حال گسترش است، قابل تشخیص است. آزمایش کاتالازجهت تشخیص این بیماری ضروری میباشد، زیرا ارگانیسمهای هموفیلی غیرپاتوژن، با تست کاتالاز مثبت در مرغهای سالم و همچنین مرغهای بیمار وجود دارد. آزمایش PCR نسبت به کشت میکروبی بهتر بوده و جهت تشخیص این بیماری حتی در کشورهای درحال توسعه گسترش یافته است.
همچنین آزمایشPCR real-time جهت تشخیص این بیماری مورد استفاده قرار میگیرد. بروز علائم معمول بیماری پس از تلقیح ترشحات بینی جوجههای آلوده به جوجههای حساس، از نظر تشخیصی قابل اعتماد میباشد، در حال حاضر هیچ آزمایش سرولوژی مناسبی جهت تشخیص وجود ندارد با این وجود تست مهار هماگلوتیناسیون، بهترین آزمایش در دسترس است.
تشخیص تفریقی بیماری کوریزا باید از سایر بیماریها با علائم مشابه نظیر ورم صورت وریش در بیماری وبای مرغان و یا سایر بیماریها اعم از مایکوپلاسموزیس، لارنگوتراکئیت عفونی، بیماری نیوکاسل، برونشیت عفونی، آنفولانزای مرغی، سندروم کله بادی و همچنین کمبود ویتامین A صورت گیرد.
درمان و پیشگیری
پیشگیری تنها روش درست کنترل در نظر گرفته میشود. سیستم All-in/all-out همراه با روش مدیریتی صحیح و جداسازی، بهترین راه برای جلوگیری از عفونت کوریزا میباشد. واکسیناسیون باید 4 هفته قبل از شروع عفونت کوریزا درفارم صورت گیرد. واکسنهای دو ظرفیتی غیرفعال (سروتیپهای A-1 , C-1 )و یا سه ظرفیتی (A-1, B-1, C-2) با توجه به شیوع سروتیپها در مناطق جغرافیایی در هفته 12-10 و 18-16 هفته و یک سالگی میتواند به پیشگیری از بیماری کمک کند، با این حال در مواردی توصیف شده است که واکسنها به اندازهی کافی محافظت ایجاد نمیکنند، مانند شیوع گونههای سروتیپ B که بیماریزایی بسیار بالایی دارند اگر چه با حذف تمام پرندگان بیمار با علائم بالینی میتوان تا حدودی گسترش ارگانیسم را مهارکرد.
اریترومایسین و اکسی تتراسایکلین معمولاً در درمان بیماری کوریزا مفید هستند و آنتی بیوتیکهای نسل جدید مانند فلوروکینولون و ماکرولیدها در برابر کوریزای عفونی میتوانند فعال باشند. اگر چه ممکن است درمان منجر به بهبود شود، اما در صورت قطع دارو ممکن است بیماری عود کند.
کاری از واحد علمی-فنی شرکت تک نام پندار آریا، بهمن۹۹
منابع:
