بیماری کیست هیداتید ناشی از آلودگی با مرحله نوزادی سستودی از خانواده تنیده اکینوکوکوس گرانولوزوس، دارای انتشار جهانی است که از نظر بهداشتی و اقتصادی حائز اهمیت فراوانی است.
ایران نیز به عنوان یکی از مناطق هیپراندمیک این بیماری محسوب میشود. این بیماری در انسان و حیوانات اهلی، ضایعات بهداشتی و ضررهای اقتصادی قابل توجهی بوجود می آورد. هيداتيدوزيس يك عفونت مشترك بين انسان و حيوانات است.
ميزبان نهايي اين انگل سگ و سگ سانان و ميزبانهای واسط آن دامهای نظير گوسفند، گاو و بز هستند. انسان نيز به فرم اتفاقی مبتلا میشود. اشكال لاروي انگل در ميزبانان واسط به صورت كيستهای بزرگي در اندامهای داخلي مخصوصاً كبد و ريه ظاهر میشوند.
پراکندگی جغرافیایی:
پراکندگی جغرافیایی در تمام دنیا وجود دارد ولی در مناطقی که پرورش گوسفند به طریق سنتی و با استفاده از سگ گله است ازاهمیت ویژه ای برخوردار است.
سیر تکاملی:
سیر انتقال این بیماری اهلی بوده و سگ به عنوان میزبان اصلی و دام به عنوان میزبان واسط میباشد. کرم بالغ در روده باریک سگ و دیگر گوشتخواران جایگزین میگردد.
بندهای بارور در روده باریک سگ متلاشی شده وتخم همراه با مدفوع دفع میشود. در صورتیکه تخم روی علوفه قرار گیرد، توسط حیوانات مختلف درحین چریدن، خورده میشود و جنین شش قلابی در دئودنوم آزاد و در دیواره روده نفوذ کرده و از طریق جریان خون خود را به بافتهای مختلف میرساند.
گوشتخواران، با خوردن کیست هیداتیک احشای میزبان واسط، مبتلا میشوند. انسان با نوازش سگ آلوده و با بردن دست آلوده به دهان به بیماری مبتلا میشود. همچنین از طریق سبزیجاتی که به مدفوع سگ، آلوده باشند، مبتلا میشود.
تخم از راه دهان وارد شده و تحت تاثیر شیرههای گوارشی، جنین شش قلابی از پوسته تخم خارج و پس از سوراخ کردن جدار روده، به وسیله جریان خون سیاهرگی به کبد میرسد. قسمت اعظم جنینها، در کبد جایگزین میشوند. عده ای از آنها در اعضایی مثل طحال ، ریه، مغز و… وارد و تبدیل به کیست می شوند.
علائم بالینی:
ابتلای انسان در غالب موارد در سنین کودکی صورت میگیرد و دست کثیف در انتقال بیماری، مهمترین نقش را دارا میباشد و نشانههای بالینی در سنین بالاتر بروز می کنند.
ابتلا انسان با کیست هیداتیک در مراحل اولیه، علائم خاصی را بروز نداده، ولی علائمی مثل سوء هضم، بیاشتهایی، تهوع و گاهی استفراغ ممکن است دیده شوند. در مراحل پیشرفته و افزایش و بزرگی کیستها در شکم، علائمی مانند پری و سنگینی در شکم و در صورت پارگی یک یا چند کیست، علائم آنافیلاکسی میتواند بروز کند.
درمان:
امروزه تشخيص به موقع و درمان كيست هيداتيد در كشورهاي در حال توسعه به عنوان يك معضل مطرح است. درمان كيست هيداتيد شامل درمان داروئي، جراحي و يا تركيبي از هر دو است.
درمان داروئي مستلزم استفاده دراز مدت از داروهاي ضد انگلي است. جراحي درمان اصلي و تنها راه از بين بردن كامل كيستها است، اما ممكن است عوارض جانبي و خطراتي مثل مرگ يا عود كيست پس از عمل را در پي داشته باشد.
منابع:
اسلامی، ع. (1388): کرمشناسی دامپزشکی، سستودها، جلد دوم، انتشارات دانشگاه تهران
