مرغها به طور ویژهای به شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب، حساس هستند و در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند. از آنجایی که مرغها دمای بدن بالایی دارند و غدد عرق ندارند، برای آزاد کردن گرما از بدن خود به نفسنفس زدن متکی هستند. بدون تعدیل گرما، پرندگان اغلب دچار گرمازدگی و عوارض ناشی از آن میشوند.
یکی از دلایل عملکرد ضعیف رشد در طیور، به استرس گرمایی نسبت داده شده است که عملکردهای ایمنی و روده را مختل میکند، باعث اختلال در عملکرد غدد درونریز میشود و استرس اکسیداتیو را افزایش میدهد. محور هیپوتالاموس به دلیل افزایش سطح آدیپونکتین و لپتین توسط استرس گرمایی تحریک میشود و در نتیجه مصرف خوراک کاهش مییابد. حیوانات تحت استرس گرمایی میتوانند با به حداقل رساندن مصرف خوراک، تولید گرما را کاهش دهند. مطالعات اخیر نشان می دهد، عوارض استرس گرمایی در حیواناتی که جیره غذایی با پروتئین بالا نسبت به خوراک پرانرژی و پرچرب داشتهاند، کمتر بروز پیدا کرده است.
چه زمانی استرس گرمایی رخ میدهد؟
استرس گرمایی زمانی رخ میدهد که دمای مرکزی بدن پرنده به دلیل از دست دادن کم گرما، تا دمای کشنده افزایش یابد. دما و رطوبت محیط، هر دو در استرس گرمایی نقش دارند، بنابراین اندازهگیری هر دو در سالن پرورش ضروری است.
استرس گرمایی تهدیدی است که میتواند منجر به ضررهای مالی قابل توجهی برای تولید طیور در مناطق گرمسیری و خشک جهان شود. میزان استرس گرمایی (خفیف، متوسط، شدید) که طیور تجربه میکنند، عمدتاً به تابش حرارتی، رطوبت، توانایی تنظیم دمای بدن حیوان، میزان متابولیسم، سن، شدت و مدت زمان استرس گرمایی بستگی دارد. مرغهای گوشتی تجاری امروزی، متابولیسم سریعی دارند که باعث میشود گرمای بیشتری تولید کنند و مستعد استرس گرمایی باشند. تأثیر منفی استرس گرمایی بر فیزیولوژی، سلامت، تولید و رفتارهای پرندگان طیور در این مقاله بررسی شده است.
جالب توجه است که هر یک از این استراتژیها در مراحل مختلف چرخه زندگی طیور کاربرد خود را پیدا میکنند. به عنوان مثال، نقشهبرداری ژن قبل از اصلاح نژاد و انتخاب ژنتیکی در طول اصلاح نژاد، ابزارهای امیدوارکنندهای برای توسعه نژادهای مقاوم به گرما هستند. شرایط حرارتی در طول رشد جنینی یا اوایل زندگی، توانایی پرندگان را در تحمل گرما در طول زندگی بزرگسالی افزایش میدهد. ثابت شده است که مدیریت تغذیهای مانند دستکاری رژیم غذایی، تغذیه شبانه و تغذیه مرطوب اغلب، همراه با اصلاح به موقع و مؤثر شرایط محیطی، تأثیر استرس گرمایی را در جوجهها و پرندگان بالغ بهبود میبخشد. تا زمانی که بحرانهای آب و هوایی ادامه داشته باشد، استرس گرمایی ممکن است همچنان نیاز به توجه قابل توجهی داشته باشد. بنابراین، بررسی روند فعلی ضروری است.
دما
منطقه حرارتی خنثی، حرارت مناسب برای پرنده است. منطقه حرارتی خنثی، محدوده دمای محیطی است که در آن یک موجود زنده میتواند دمای بدن خود را حفظ کند. برای اکثر طیور، این منطقه بین ۶۰ تا ۷۵ درجه فارنهایت(16 تا 24 درجه سانتیگراد) است و نشاندهنده محدوده دمایی است که در آن تولید گرما کمترین مقدار را دارد.
با افزایش دما به سمت ۸۵ درجه فارنهایت(30 درجه سانتیگراد )، پرندگان رفتار خود را تنظیم کرده و مصرف خوراک و تولید را کاهش میدهند. این تغییرات به جلوگیری از افزایش دمای مرکزی بدن پرنده کمک میکند.
هنگامی که دمای هوا به سمت ۱۰۰ درجه فارنهایت(37.8 درجه سانتیگراد) افزایش مییابد، دمای مرکزی بدن پرندگان تا دمای کشنده افزایش مییابد، مگر اینکه امدادرسانی انجام شود.
رطوبت
رطوبت بالا باعث کاهش دفع گرما از ریههای طیور میشود و پرندگان را بیشتر مستعد استرس گرمایی میکند. برای بوقلمونهای مسنتر، دمای ۸۵ درجه فارنهایت با رطوبت بالای ۵۰ درصد، آنها را در منطقه خطر قرار میدهد. در دمای ۹۰ درجه فارنهایت و رطوبت ۵۰ درصد، خطر به شدت افزایش مییابد.
(اگر در رطوبت پایین، مهپاشی انجام میدهید، رطوبت نسبی را کنترل کنید تا از رطوبت اضافی در هوا که میتواند شرایط استرس گرمایی را بدتر کند، جلوگیری شود.)
چگونه پرندگان را خنک نگه داریم
تهویه
در بیشتر موارد، میتوانید گرما را در گله خود، از طریق جریان هوا مدیریت کنید. جریان هوا برای پرندگان، کلید از بین بردن گرمای بدن است. افزایش تهویه برای از کاهش گرمای بدن پرندگان باید اولویت اول شما باشد.
تغذیه
پرندگان معمولاً صبحها گرسنهتر هستند و تمایل به پرخوری دارند، که باعث میشود در بعدازظهر بیشتر مستعد استرس گرمایی باشند. قطع تغذیه، شش ساعت قبل از اوج دما در بعد از ظهر میتواند خطر استرس گرمایی را کاهش دهد.
میتوانید پس از شروع کاهش دما(بعد از اوج دما)، دوباره به آنها غذا بدهید. سپس پرندگان میتوانند در ساعات شب، زمانی که انتظار داریم دمای خنکتری داشته باشیم، تغذیه کنند. میتوانید در طول تغذیه شبانه (نیمه شب) از روشنایی برای افزایش مصرف غذا استفاده کنید.
بسته به اینکه چند بار از این روش تغذیه استفاده میکنید، ممکن است متوجه کاهش وزن بدن شوید. فقط زمانی از این روش تغذیه استفاده کنید که انتظار دارید دمای بالا که منجر به استرس گرمایی می شود را داشته باشید.
آب
در طول استرس گرمایی، پرندگان مصرف آب خود را ۲ تا ۴ برابر مقدار معمول افزایش میدهند.
فضای کافی برای آبخوریهای فعال و دمای خنک آب، پرندگان را به نوشیدن تشویق میکند. لولههای آب و آبخوریها را به طور مرتب بشویید تا آب، تازه و خنک بماند.
الکترولیتها
استرس گرمایی باعث افزایش از دست دادن چندین ماده معدنی از جمله پتاسیم، سدیم، فسفر، منیزیم و روی میشود. شما میتوانید الکترولیتها را تا سه روز به آب آشامیدنی گله خود اضافه کنید.
الکترولیتهای کلرید پتاسیم، که با غلظت ۰.۶ درصد در آب آشامیدنی ارائه میشوند، به نظر میرسد که مصرف آب را افزایش میدهند. آنها به طور کلی مؤثرتر از سایر نمکهای پتاسیم و سدیم بودهاند. شما باید قبل از دوره استرس گرمایی، شروع به تأمین الکترولیتها کنید.
بیکربنات سدیم
بیکربنات سدیم موجود در خوراک یا آب(به ویژه برای مرغها) در تولید تخم مرغ مفید است. نفس نفس زدن و آزاد شدن دی اکسید کربن میتواند تعادل اسید-باز را در طیور و بیکربنات موجود برای تشکیل پوسته تخم مرغ را تغییر دهد. بیکربنات سدیم میتواند به کاهش این تغییرات کمک کند.
ویتامینها
غنی کردن آب آشامیدنی با ویتامینها می تواند از بروز استرس گرمایی در جوجههای گوشتی تا حد قابل توجهی جلوگیری کند. در پرورش طیور، افزودن ویتامین ها و آنزیم ها میتواند به طور مؤثری، کاهش تولید تخم مرغ و کیفیت پوسته تخم مرغ در مرغهای تخمگذار و تولید اسپرم در خروسها را در دمای بالا تعدیل کند.
سایر اقدامات
- فعالیتهای داخل مرغداری را به تأخیر بیندازید، مانند جابجایی پرندگان یا آمادهسازی بستر.
- برای طیور در چراگاه، سایه فراهم کنید یا میزان تابش آفتاب را در محل کاهش دهید.
- همیشه آب تازه، خنک و تمیز برای گله فراهم کنید: آبخوریها را در سایه قرار دهید، یخ اضافه کنید، با آب خنک دوباره پر کنید و مرتباً آنها را بررسی کنید. چندین منطقۀ سایهدار فراهم کنید: باید در تمام طول روز منطقه سایهدار کافی وجود داشته باشد تا هر یک از اعضای گله بتوانند از آفتاب در امان باشند.
- تهویه مناسب را تضمین کنید: مرغهایی که در مناطق با تهویه نامناسب هستند، در معرض خطر بیشتری برای استرس گرمایی قرار دارند زیرا جریان هوا را مسدود میکند. جریان هوا را حفظ کنید: فنها را نصب کنید و/یا فضای بیرونی مرغ را به گونهای قرار دهید که حداکثر در معرض باد و جریان هوای خوب باشد. از طرف دیگر، مواردی را که ممکن است جریان هوا را مسدود کنند، مانند هرس درختچهها و درختان یا جابجایی سایر سازهها به منطقه دیگر را حذف کنید.
علائم بالینی:
نفس نفس زدن، بی حالی، افزایش تشنگی، کاهش تولید تخم مرغ، بال های برافراشته، کاهش مصرف خوراک، ضعف، مدفوع آبکی….
راهکارها
به طور کل یک استراتژی چندوجهی برای مدیریت استرس گرمایی باید در صنعت مرغداری اتخاذ شود. روندهای آینده در صنعت مرغداری باید آماده تغییر نحوه برخورد با استرس گرمایی در مرغها باشد. کنترل دقیق آب و هوا، با استفاده از حسگرهای پیشرفته و سیستمهای خودکار برای تنظیم فعال دما، رطوبت و تهویه در مرغداریها، باید با افزایش دمای محیط، در مرکز توجه قرار گیرند.
برای تولید نژادهای مقاوم به گرما در نتیجه پیشرفتهای ژنتیکی، به تکنیکهای اصلاح نژاد هدفمند نیاز است و رژیمهای غذایی تخصصی و مکملهای غذایی غنی از مواد مغذی که دمای بدن را تنظیم میکنند، ابزارهای حیاتی برای افزایش مقاومت پرندگان در برابر استرس گرمایی هستند.
تکنیکهای خنککنندۀ نوآورانه مانند خنککنندۀ تبخیری و سطوح تابشی نیز باید مورد بررسی قرار گیرند. علاوه بر این، باید بر نظارت رفتاری با استفاده از حسگرهای مبتنی بر هوش مصنوعی برای تشخیص استرس گرمایی و استفاده از الگوریتمهای مربوطه برای پیشبینی استرس گرمایی و فعال کردن پاسخهای سریع تمرکز شود. انتخاب ژنتیکی نژادهای مقاوم به گرما در طیور، سیستمهای دقیق کنترل آب و هوا، روشهای خنککننده خلاقانه و مداخلات تغذیهای تخصصی نیز باید به دقت تنظیم شوند تا تأثیر چالشهای حرارتی بر تولید مرغ کاهش یابد.
منابع:
