مرغ های هورمونی، باور غلط یا واقعیت؟!

این مسئله که مرغ از هورمون­ های رشد تغذیه می­ کند تا در مدت ۴۵ روز گوشت بیشتری را تولید کند ،در سطح جهان گسترش یافته است.

این اطلاعات نادرست نه تنها صنعت مرغداری را تحت تأثیر منفی قرار داده، بلکه نگرانی­ های اساسی را در باب سلامت در بین مصرف کنندگان ایجاد کرده است.

در پاسخ به این نگرانی ها، دانشگاه­ ها و مؤسسات بی­ شماری در سراسر جهان توضیح داده­ اند که تغذیه هورمون برای مرغ، تصوراتی بدون اساس و فاقد دلیل علمی است.

در جهت پاسخ به این سوالات و ذهنیت ­های پیش آمده در مورد مصرف و یا عدم مصرف هورمون در تغذیه مرغ ها، توضیحاتی روشن با دلایل فیزیولوژیکی، اقتصادی و قانونی را ارائه خواهیم کرد.

دلایل فیزیولوژیکی

خود هورمون­ ها به طور طبیعی پیام ­های شیمیایی هستند که توسط اندام ­های تولید کننده هورمون در بدن همه جانوران از جمله پرندگان، ساخته و وارد جریان خون می ­شوند.

این بدان معنی است که انسان، مرغ و سایر حیوانات دیگر به طور طبیعی، هورمون­ هایی در بدن خود دارند.

هورمون ­های شیمیایی به دو شکل مختلف وجود دارند: استروئیدی و  پروتئینی

هورمون­های استروئیدی:

 این دسته از هورمون ­ها در زمان مصرف به صورت خوراکی، در بدن فعال باقی می­ مانند.

به عنوان مثال قرص های ضد بارداری، هورمون­ های استروئیدی هستند که می ­شود به شکل خوراکی مصرف شوند و حتی پس از عبور از دستگاه گوارش نیز مؤثر باقی می ­مانند.

هورمون­های پروتئینی:

هورمون­ های رشد مانند سوماتوتروپین، استروژن و تستوسترون جزء این دسته از هورمون ها قرار می­ گیرند.

این هورمون ­ها پس از مصرف به صورت خوراکی ،در معده شکسته و توانایی عمل خود را در بدن از دست می‌دهند

بنابراین برای موثر بودن هورمون­ های رشد ،بایستی به صورت تزریقی از آنها استفاده کرد.

سازمان غذا و دارو (FDA) اولین بار استفاده از هورمون ­های رشد را جهت افزایش رشد و راندمان خوراک و وزن بدن گاو گوشتی در سال ۱۹۵۶تصویب کرد.

انواع هورمون ها:

در حال حاضر، پنج هورمون: پروژسترون، تستوسترون، استروژن، زرانول و ترنبولون استات به عنوان ایمپلنت رشد وجود دارد.

روش های استفاده از هورمون

 از این هورمون ها در صورت استفاده، غالباً به دو روش ایمپلنت و یا تزریق بهره گرفته می شود. بر خلاف طیور(که هیچ هورمون رشدی را دریافت نمی­ کنند)، بیشتر گاوهای گوشتی که در ایالات متحده تغذیه می ­شوند معمولاً هنگام ورود به پروارگاه، هورمون ­های رشد را به جای آن که به عنوان مکمل خوراکی مصرف بکنند به شکل ایمپلنت مورد استفاده قرار می ­دهند.

به این طریق که یک ایمپلنت هورمونیِ تقویت کنندۀ رشد گاو گوشتی، به شکل گلوله ای تحت عمل جراحی زیر پوست و در قسمت پشت گوش حیوانات کاشته می­ شود .

در طی یک دوره ۱۰۰ تا ۱۲۰ روزه ،این ایمپلنت به آرامی حل شده و هورمون را آزاد می­ کند.

مطالعات نشان داده ­اند که هورمون­ های رشد مورد استفاده در گاو گوشتی جهت عملکرد خود، نیاز به مدت زمانی طولانی در حدود ۳۵ روز  دارند تا تأثیرات خود را در ماهیچه ­ها بگذارند.

این بدان معنی است که هورمون­ های رشد ، فرصت عملکرد در جوجه­ های گوشتی را نخواهند داشت.

مرغ­ ها قبل از رسیدن به بلوغ جنسی به وزن بازار می ­رسند و عرضه می ­شوند در نتیجه هورمون ­های رشد هیچ اثر فیزیولوژیکی به عنوان محرک رشد در طیور نخواهند داشت.

از طرف دیگر هورمون­ های رشد، پروتئین­ هایی هستند مشابه انسولین (که برای درمان دیابت در انسان استفاده می ­شود).

 همانطور که افراد مبتلا به دیابت به خوبی می­ دانند هیچ نوع انسولین خوراکی وجود ندارد، درنتیجه اگر

هورمون های رشد (مانند هر پروتئین دیگر) به صورت خوراکی به مصرف مرغ برسد، در دستگاه گوارش تجزیه و بی‌اثر خواهند شد.

بنابراین استفاده ازهورمون های رشد برای مرغ ها بایستی همانند استفاده انسولین در انسان تزریق شوند یا در بدنشان کاشته شوند تا مؤثر باشند.

از طرفی دیگر تحقیقات نشان می ­دهند جهت موثر بودن هورمون های رشد، مرغ ­ها باید روزانه چندین بار هورمون رشد را به صورت تزریقی دریافت کنند.

این کار از نظر عملی غیرممکن است چرا که هیچ راهی برای گرفتن هر مرغ و تزریق هورمون، آن هم چند بار در روز وجود ندارد.

در ادامه به عنوان مثال، نتایج چند آزمایش مختلف درمورد استفاده از سوماتوتروپین (شاخص ­ترین هورمون رشد) در مرغ را مطرح می کنیم.

به صورت کلی، رشد یک فرآیند بسیار پیچیده است و به هماهنگی چندین هورمون نیاز دارد.

هورمون­ ها جهت تحریک رشد به دو صورت عمل می­ کنند:

مستقیم : بدین شکل که گیرندۀ هورمون برروی سلول بافت هدف قرار دارد و هورمون به صورت مستقیم وارد عمل می ­شود.

 غیر مستقیم : اثرات غیرمستقیم در درجه اول ،توسط یک فاکتور رشد انسولین مانند (IGF-I) انجام می ­شود.

 این فاکتور در پاسخ به هورمون رشد، از کبد و سایر بافت ­ها ترشح می ­شود که تغییرات لازم جهت رشد را آغاز می­ کند.

به بیان ساده اینکه در این روش هورمون رشد فعالیت مد نظر خود را با واسطه به انجام می ­رساند.

سوماتوتروپین به طور معمول از طریق روش غیر مستقیم، تأثیرات خود را به عنوان هورمون رشد ایفا می­ کند.

در سال ۲۰۱۶ از سوماتوتروپین به عنوان هورمون محرک رشد در سه گروه آزمایش استفاده شد. (سه گروه با مقادیر۵، ۱۰ و ۵۰ میلی گرم درروز به مدت ۱۴ روز از طریق تزریق وریدی سوماتوتروپین را دریافت کردند).

نتیجۀ این آزمایش نشان داد که این هورمون نمی ­تواند رشد در جوجه ­های جوان (۴ هفته ای) را افزایش دهد.

در ابتدا دلیل عدم پاسخ به سوماتوتروپین ، بر این اساس ذکر شد که این هورمون به دلیل تعداد کمِ گیرنده­ هایش در سن پایین پرندگان، نتوانسته است سبب تحریک رشد شود. (آزمایش اولیه در ۴ هفتۀ اول زندگی جوجه ­ها انجام شده بود).

در نهایت تصمیم بر آن شد که استفاده از سوماتوتروپین را در سن بالاتری انجام دهند.

نتایج این آزمایش این بود که تجویز طولانی مدت و آهستۀ این هورمون حتی در سنین بالاتر نیز نمی ­تواند رشد جوجه­ ها را افزایش دهد یا تحریک رشد آن گذرا و جزئی است.

سال ۲۰۱۳ طی مجموعه مقالات و فعالیت ­های تحقیقاتی نشان داده شد که استفاده از هورمون سوماتوتروپین به صورت سنتتیک(ساختگی) هیچ تأثیری بر روی رشد جوجه ­ها ندارد.

همچنین مطالعات نشان داد که هورمون ­های استروئیدی مانند استروژن و آندروژن­ ها (هورمون ­های مردانه مانند تستوسترون )

رشد جوجه­‌ها را تحریک نمی­ کند.

در ادامه به این نتیجه رسیدند که آندروژن ­ها حتی ممکن است باعث کاهش روند رشد شوند.

نکته قابل توجه اینکه در برخی تحقیقات ، این نتیجه بدست آمده است که استفاده از هورمون­ ها برای افزایش سرعت رشد مرغ­ ها باعث افزایش مشکلات پا و حتی مرگ زودرس می ­شود.

چنین مطالعاتی اساساً نشان می­ دهند که چرا هورمون­ های تقویت کننده رشد در تولید مرغ نه تنها مفید نیستند بلکه در بعضی مواقع مضراتی را نیز دربردارند.

دلایل رشد اقتصادی

محصولات مرغی مقرون به صرفه­ ترین منابع پروتئین گوشت در دسترس مصرف کنندگان جهان است و همچین تولید گوشت طیور یکی از بزرگترین راه های درآمدزایی صنعت کشاورزی در بسیاری از کشورهای جهان می باشد.

هزینه بسیار بالا و مقرون به صرفه نبودن هورمون­ های رشد نیز یک ویژگی منفی در استفاده از آنها است.

در حقیقت، تمام گوشت مرغی که در حال حاضر به فروش می­ رسد از مزارع تجاری است.

این حجم از تولید توسط این مزارع ،نشان دهندۀ یک سرمایه گذاری قابل توجه در این صنعت می­ باشد.

به صورت یک قانون تجاری، هر فعالیت صنعتی در جهت سودآوریِ بیشتر، می ­بایست بهره وری و عملکرد محصول خود را به حداکثر برساند و در عین حال هزینه­ ها را کاهش دهد.

به همین دلیل،  مرغدارهای صنعتی جهت بهره ­وری از این سرمایه گذاری عظیم، برخود واجب می ­دانند که از وضعیت سرمایه گذاری خود و سودآوری بیشتر از برنامه­ ها و سیاست­ های تنظیم شده بر اساس علم و اقتصاد پیروی کنند.

کل هزینه­ های واقعی تولید مرغ را می ­توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

هزینه­ جوجه (۲۵-۱۵%)، هزینه خوراک (۷۰-۶۰%) و هزینه­ های سربار (۱۵-۱۰%)

تجزیه و تحلیل هزینه­ های واقعی تولیدات مرغ، نشان می ­دهد که استفاده از هورمون­ ها به عنوان مکمل در تولید گوشت مرغ مقرون به صرفه نیست.

به عنوان مثال: پیرو توضیحات ذکر شده، هورمون­ های رشد جهت اثر بخشی خود یا بایستی به صورت مداوم تزریق گردند یا به صورت ایمپلنت در زیر جلد کاشته شوند.

هزینه هر یک تزریق، تنها در هر مرغ تقریباً برابر است با ۱۰ درصد از هزینه سربار یا تقریباً ۱ درصد از کل هزینه تولید می­ باشد.

کاشت هورمون رشد در طیور سبب افزایش بیش از ۵۰ درصدی هزینه­ های واقعی کل تولید خواهد شد.

جالب است بدانید هزینه استفاده از هورمون رشد به صورت ایمپلنت۱۵۰ برابر بیشتر از

هزینه کل برنامه دارویی و درمانی ضد کوکسیدیوز( بیماری انگلی) است.

این هزینه­ ها برای تولید مرغ بسیار بالاست و در نهایت ،قیمت خرده فروشی گوشت به سبب جبران هزینه های انجام شده در تولید، افزایش می ­یابد.

 لذا صنعت طیور، وضعیت خود را به عنوان اقتصادی­ ترین گوشت برای مصرف کنندگان از دست خواهد داد.

این تجزیه و تحلیل نشان می­ دهد که استفاده از هورمون­ های رشد در تولید مرغ از نظر اقتصادی امکان پذیر نیست.

دلایل قانونی:

مقررات دولتی بسیاری از کشورها، استفاده از هورمون­ های رشد را در تولید گوشت طیور و گاوهای شیری ممنوع اعلام کرده است.

مثلاً طبق مقررات اتحادیه اروپا و ایالات متحده ، استفاده از هورمون ­های رشد در تولید گوشت طیور ممنوع می باشد.

حتی اتحادیه اروپا، استفاده از هورمون ها را در حیوانات مزرعه برای پیشرفت سرعت رشد، ممنوع اعلام کرده است.

اتحادیه ­های تولید گوشت در سراسر جهان استفاده از هورمون رشد را در طیور ممنوع اعلام کرده اند.

علاوه بر این،  ساختار جهانی صنعت مرغداری مدرن، شرکت­ های تجاری باید استانداردهای ملی و بین المللی ایمنی مواد غذایی را تکمیل کنند.

شایان ذکر است که در هیچ استاندارد بین المللی، استفاده از هورمون رشد مجاز اعلام نشده است، بلکه این عمل غیر قانونی است.

بنابراین، استفاده از هورمون ها نیز برای تولید کنندگان طیور منع قانونی دارد.

حالا که وضعیت امکان استفاده از هورمون­ ها در طیور به صورت علمی، حقوقی، تجاری و اقتصادی مورد بحث قرار دادیم، آیا به نظر شما استفاده از هورمون­ ها برای تولید گوشت طیور کاری است منطقی؟؟

بعد از این مسائلی که مطرح شد، یک سوال مهم، ذهن همه مصرف کنندگان گوشت مرغ را به خود مشغول می­ کند: چرا مرغ­ های تجاری در مدت زمان کوتاه چنین رشد زیادی دارند؟

واقعیت این است که مرغ ها بدون استفاده از هورمون ­های رشد به همان اندازه طبیعی که مد نظر است، رشد می­ کنند.

اگر مصرف کنندگان می­خواهند بدانند که چرا امروزه مرغ ها بسیار سریع رشد می­ کنند و بزرگتر هستند، باید به دنبال گام هایی که در زمینه­ های پرورش، تغذیه، بهداشت، فرآوری و مهندسی در صنعت طیور برداشته شده است، باشند.

تولید مرغ در سراسر جهان به یک مجموعه ­ای از تکنولوژی­ های مدرن و نوآورانه متکی است. در طول سال­ های اخیر، تولید جهانی گوشت گاو،  دو برابر شده است. این درحالی است که تولید گوشت مرغ تقریباً ده برابر شده است.

این پیشرفت موفقیت آمیز در تولید گوشت طیور نتیجه پیشرفت در زمینه­ های ژنتیک، تغذیه، میکروبیولوژی، ایمونولوژی، مدیریت، مهندسی و فرآوری مواد غذایی است.

دلایل رشد سریع

سه دلیل اصلی برای رشد سریع طیور وجود دارد اما هیچکدام از آنها به هورمون­ ها مربوط نمی ­شوند.

شرکت ­های تولیدکنندۀ مولد مرغ بهترین پرندگان را از نظر ژنتیکی برای رشد و عملکرد جوجه­ های گوشتی، انتخاب کرده‌اند که این انتخاب، سبب شده تا به حد رشد فیزیولوژیکی مورد نیاز بازار برسند.

مرغ­ ها از نظر ژنتیکی اصلاح نشده­ اند و ژن­ های آنها به صورت مصنوعی تغییر نکرده است.

 بلکه انتخابات ژنتیکی در میان آنها انجام شده و مرغ­ های گوشتی، امروزه با سرعت بیشتری رشد می­ کنند و نسبت به نژادهای مرغ موجود در ده­ ها سال قبل، به دلیل پرورش انتخابی و تغذیه مطلوب، « گوشتی­ تر »  هستند.

شناسایی و کسب اطلاعات دقیق مربوط به نیازهای غذایی پرنده نیز سبب شده تا ما اکنون دقیقاً می­ دانیم که نژادهای مختلف پرندگان ، بایستی چه تغذیه ای داشته باشند تا انرژی، پروتئین، ویتامین­ ها و مواد معدنی خود را دریافت کنند تا بتوانیم در نهایت پرندگانی با وزن مشخص ،در سنین معین، جهت ارائه به بازار مصرف‌کنندگان گوشت مرغ را داشته باشیم.

شناسایی بهتر نوع محیطی که پرنده نیاز دارد تا بتواند بهترین رشد را داشته باشد نیز سبب رشد سریع‌ تر پرنده شده است مانند: دمای مناسب، کیفیت هوا، تهویه، روشنایی و فضای کافی برای تغذیه و آشامیدن جهت عملکرد بهینه.

ساده ­تر بگوئیم، ۶۰ سال است که دانشمندانِ چندین موسسه در سراسر جهان، ژنتیک مرغ را به همراه نیازهای غذایی، محیطی و بهداشتی آنها مورد مطالعه قرار داده اند و نتایج این تلاش­ های فشرده، تولید منابع پروتئینی با کیفیت بالا است.

به عنوان مثال: میانگین سن مرغ جهت رسیدن به وزن مناسب کشتار از ۱۱۲ روز به ۴۷ روز کاهش یافته است.

طی چند دهه گذشته، متخصصان ژنتیک توانسته­ اند تقریباً یک روز در سال را از زمان لازم برای رسیدن به یک وزنِ هدفِ مشخص، کاهش دهند.

در سال ۲۰۱۶ میلادی بیان شد که وزن مرغ زنده در طی چندین سال کار  تحقیقاتی از ۶/۱ به ۶/۲ کیلوگرم در طی دوره ۴۷ روزه رسیده است.

طی این تحقیقات فشرده متخصصین علوم پرورش طیور توانسته­ اند با انتخاب ژنتیکی( نه دستکاری ژنتیکی) وزن بدن مرغ­ های گوشتی را در طی ۴۲ روز، سالیانه ۲۵ تا ۵۰ گرم افزایش دهند.

یکی از نتایج بدست آمده از این تحقیقات ، افزایش ۵۵ درصدی میزان اشتهای پرندگان نسبت به ۳۰ سال گذشته می ­باشد.

در سال ۲۰۱۶ نیز این نتیجه منتشر شد که نسبت تبدیل خوراک (میزان دانی که پرنده جهت تولید ۱ کیلوگرم گوشت دریافت می­کند) از ۷/۴ به ۴/۱ کاهش یافته است.

بدین مفهوم که پرندگان در گذشته با خوردن ۷/۴ کیلوگرم دان می­توانستند ۱ کیلوگرم گوشت تولید کنند ولی در سال ۲۰۱۶ میلادی با پیشرفت­ هایی که در زمینه ­های مختلف انجام شده بود، پرندگان با خوردن ۴/۱ کیلوگرم دان می ­توانستند ۱ کیلوگرم گوشت تولید کنند.

در پایان هم به این نتیجه خواهیم رسید که:

مرغ­ ها ، هورمونی نیستند و جثه بزرگ و رشد سریع مرغ­ ها در دنیای امروز،  نتیجۀ سال ­ها مطالعات و تحقیقات علمی بر روی شناخت محیط مناسب پرورش، نیازهای تغذیه­ ای پرندگان و انتخاب ژن برتر می ­باشد که سبب می ­شود مرغی به بار آید که نیازی به هورمون رشد نداشته باشد.

برا مطالعه کامل مقاله اینجا کلیک کنید.