بررسی انواع خواب در حیوانات و رفتار آن‌ها هنگام خواب

انواع رفتار حیوانات در هنگام خواب -تک نام پندار آریا

خواب را می‌­توان جزو رفتارهای مراقبت از بدن دانست. خواب، بخش بزرگی از زندگی بسیاری از حیوانات را شامل می ­شود. خواب، راه به دست آوردن انرژی از دست رفته، تکمیل فرآیندهای متابولیک و کمک به شفای بیماری ها است. خصوصیات خواب در برخی از حیوانات مشابه انسان است. گونه ­های مختلف حیوانی رفتارهای متفاوتی دربارۀ خواب دارند به این معنی که زمان و نحوه خواب و فرم قرارگیری بدن در زمان خواب می ­تواند بسیار متفاوت باشد. در مورد بعضی حیوانات که به صورت گروهی زندگی می­ کنند ممکن است در زمان خواب چند عضو گروه به عنوان نگهبان و مراقب، وظیفه حراست از بقیه را به عهده بگیرند تا اگر عامل مهاجمی بخواهد گروه را مورد تهاجم قرار دهد بتوانند سایر اعضاء را خبر کنند. اساساً خواب را می ­توان به دو بخش اصلی تقسیم کرد:

تقسیم خواب

نوع اول خواب را خواب ذهن (SWS=Slow wave sleep) می‌­نامند. در این قسمت از خواب، امواج مغزی برون‌ دهی الکتریکی آرام دارند. حرکات بدن در حداقل قرار دارد و حیوان در آرامش کامل به خواب می‌­رود.

نوع دوم خواب، خوابی است که در آن چشم­ ها دارای حرکات سریع هستند و آن را خواب متناقض(REM= Rapid eye movement)می‌­‌نامند که به صورت اجزای کوچکتر، لابلای خواب ذهن قرار می­‌گیرد. هنگام این خواب، امواج مغزی مشابه حالت بیداری برون دهی الکتریکی قوی‌تری دارند. مهمترین ویژگی خواب نوع دوم حرکت کره چشم است. انسان‌ها و برخی از حیوانات در این مرحله از خواب رویا می­بینند، سگ ها پاهای خود را به صورت پدال زدن تکان می‌­دهد و از خود صدایی مثل ناله خارج می­‌کنند. برای ورود به خواب REM لازم است تا حیوان به پهلو خوابیده باشد. تمایز این دو نوع خواب با کمک EEG و مشاهدۀ بدن امکان‌پذیر است.

بررسیEEG

در بررسی EEG حیوانات و انسان و مقایسه آن در حالت خواب و بیداری، می‌­توان دید که امواج مغزی در حالت بیداری دارای ولتاژ کم، سرعت بالا و بی ­نظم هستند.‌ در خواب نوع اول(SWS) امواج مغزی منظم ،متقارن و با ولتاژ بالا هستند و بدن دارای کمترین تحرک است. هنگام خواب نوع دوم امواج دارای ولتاژ کم و حرکات سریع هستند، بسیار شبیه آنچه در بیداری اتفاق می‌­افتد.

در زمان خواب نوع دوم،  بیدار کردن حیوان به مراتب سخت‌تر از خواب نوع اول است.  در خواب نوع دوم، فعالیت مهارکنندگی مدولا روی عضلات بدن باعث می­‌شود تا غیر از چشم ها، سایر قسمت های بدن دارای حرکات عضلانی محسوس نباشند. وقتی انسانی را  که در خواب نوع دوم قرار دارد بیدار کنیم، او اذعان می‌­کند که در حال دیدن رویا بوده است.

شباهت مرحله دوم خواب در انسان و گوشتخواران می‌­تواند نشانی از رویا دیدن در این جانوران باشد.. برخی محققین اعتقاد دارند که در زمان خواب نوع دوم، اطلاعاتی که در طی روز از راه اندا­م ­های حسی دریافت شده است در مغز، منظم و طبقه بندی می­‌شود. دوره فعالیت و خواب روزانه در موجودات زنده بسته به گونه، رژیم غذایی و شرایط زندگی متفاوت است. گاهی حیوان به طور کامل در خواب نیست و فقط استراحت می­‌کند

البته ممکن است به ظاهر خواب آلود به نظر برسد ولی در واقع هوشیار است  و معمولاً استراحت خود را ایستاده انجام می‌ دهد.

رفتارهای خواب در سگ ­ها

سگ ­ها در شرایط زندگی آزاد ، دوره ­های فعالیت کوتاهی دارند که به وسیله دوره­ های استراحت از هم جدا می­‌شوند. سگ ­های خانگی معمولاً شب ­ها به خواب می‌­روند و زمان خواب و بیداری آنها با خواسته صاحبشان تنظیم می‌­شود. خواب نوع دوم (REM) ، تنها ۶ درصد از کل روز سگ را پر می­‌کند. با وجودی که سگ ها معمولاً به راحتی از خواب بیدار می‌­شوند، ولی باید در نظر داشت که حتی سگ­ های نگهبان نیز به محض مشاهده بستری راحت برای خواب، بدشان نمی­‌آید روی آن دراز بکشند. سگ ها در هنگام خواب پاهای عقبی را جمع کرده و سر خود را به سمت پاها و روی دست ها قرار می‌­دهند. چشم ­ها در زمان خواب

ممکن است بسته یا باز باشند و بسته به مرحله خواب، ساکن یا متحرک ­اند. تحریک­ های خارجی مثل صدا ممکن است باعث” آپنه و پلی پنه “شود. بیدار کردن سگ  هنگامی که در مرحله (REM) قرار دارد، ممکن است باعث رفتار هیجانی در حیوان شود. بنابراین در زمان بیدار کردن سگ ها از خواب، باید همیشه جانب احتیاط را رعایت کرد.

رفتارهای خواب در گربه ها

گربه ها اهمیت زیادی برای خواب قائلند. آنها بستر نرم و راحتی برای خود انتخاب می­‌کنند و مثل یک سلطان روی آن دراز می­‌کشند. حدود نصف عمر آنها در خواب سپری می‌­شود. برخلاف تصور عام، گربه­ ها موجوداتی شبگرد نیستند. فعالیت آنها در روز یک و نیم برابر شب است. به طور ساده فعالیت روزانه گربه­ های خانگی را می­‌توان به سه بخش اصلی تقسیم کرد استراحت، نشستن، هضم و جذب غذا و دفع،

نگهداری و مراقبت از پوست و مو، شکار و فعالیت های بدنی. گربه‌ها خواب سبکی دارند و لاله گوش آنها حتی در زمان خواب به سمت صدا حرکت می‌­کند به خصوص وقتی در خواب قرار داشته باشند. بیدار کردن حیوان در زمانی که در خواب نوع دوم قرار داشته باشد باعث هیجان زدگی و رفتارهای تهاجمی می‌­شود. نسبت دوره­ های خواب به این صورت است: ۳۹ درصد از طول روز در خواب نوع اول و ۸ درصد در خواب نوع دوم سپری می­‌شود. پلک سوم گربه در زمان خواب نوع دوم روی کره چشم را می­‌پوشاند. در گربه­ های پیر (بالای ده سال)  سهم خواب نوع دوم به مراتب کمتر می­‌شود .گربه­ ها هنگام برخاستن از خواب، بدن خود را کش می­‌دهند و چند قدم اول را روی پنجه راه می­‌روند.

رفتارهای خواب در گاو

زمان اصلی کار و فعالیت گاوها در طول روز است. عمده ­ترین این فعالیت ها عبارتند از: تغذیه، نشخوار و استراحت های کوتاه ما بین این دو. گاوها عمدۀ خواب و نشخوار خود را در حالت خوابیده روی زمین انجام می­‌دهند به این ترتیب  که نیمی از مدت روز به حالت نشسته روی زمین طی می‌­شود. زمان خواب تا حد زیادی به آب و هوای محیط و نحوه تغذیه بستگی دارد. تا مدت ها وجود یا عدم وجود خواب در نشخوارکنندگان به صورتی که در باقی حیوانات مثل سگ وجود دارد، نامشخص و مورد بحث بود اما به هر حال بررسی ­های گسترده در گاوها نشان داد که هر دو نوع خواب در آنها وجود دارد.

اگر هر دوره خواب REM به طور متوسط ۴۵ دقیقه باشد طی این دوره، ۲۲ بار حرکات چشمی اتفاق می­‌افتد که خواب را به تعداد زیادی از دوره ­های کوچکتر، تقسیم می­‌کند. گاو در دوره­ ی خواب REM روی زمین دراز می­‌کشد و سر خود را به سوی عقب بر می‌­گرداند. گاوها قبل از خوابیدن روی زمین، چند بار فین‌فین می­‌کنند و بعد از برخاستن، بدن خود را می­‌لیسند. دامداران لازم است به احتیاجات شبانۀ گاوها برای استراحت توجه داشته باشند. دورۀ خواب گاوها گاهی۵/۷ ساعت است که می­‌تواند به ۲۵ دور کوچک تقسیم شود. باید دقت کرد که زمان خواب و نشخوار به شدت به هم مربوط هستند.

به نظر نمی‌­رسد محل خواب گاوها براساس غالبین مشخص شود ولی معمولاً گاوها در جای مشخصی می­‌خوابند. نشخوارکنندگان در طول روز از نظر ظاهری، بیشتر خواب آلود به نظر می­‌رسند که البته بیش از همه به عمل نشخوار مربوط است. گاوها در هوای گرم حتماً به سایبان نیاز دارند. جستجوی سایه، رفتاری عادی در گاو است.

رفتارهای خواب در اسب

فعالیت روزانه اسب ها شامل موارد زیر است: راه رفتن، غذا خوردن، ایستادن، دراز کشیدن و آنچه انسان برای او حکم می­‌کند، مثل سواری دادن یا بار بردن . اگر اسب به کار خاصی گمارده نشود، سرپا ایستادن و پرسه زدن، بیشترین قسمت کارهای روزانه را شامل می ­شود. اسب‌ها می‌­توانند به راحتی در حالت سرپا، چرت بزنند حتی خواب (SWS) در اسب ­ها به صورت سرپا ممکن است ولی برای خواب (REM) لازم است تا حیوان به پهلو یا روی جناغ سینه دراز بکشد و پوزه را روی زمین قرار دهد.

اسب ها در زمان خواب نسبت به صدا یا هر محرک خارجی حساس هستند. به ندرت می ­توان در زمان خواب به اسب سالمی نزدیک شد بدون اینکه اسب از جای خود بلند نشود.  وقتی اسب ­ها در مرتع به صورت آزاد زندگی می­‌کنند تا وقتی همۀ نریان ها دراز نکشند، نریان غالب روی زمین نمی­‌خوابد. اسب ۸۸ درصد از کل مدت شبانه روز را بیدار و در هوشیاری کامل است. از کل مدت شب، ۷۱ درصد به بیداری و ۱۹ درصد در چرت زدن سپری می­‌شود.

اسب ­های داخل اصطبل مجموعاً حدود دو ساعت از کل شبانه روز را در حالت دراز کش طی می­‌کنند که این زمان در ۵-۴ مرحله کوتاه اتفاق می‌­افتد. کل این مدت حدود ۲ ساعت در شبانه روز و کل مدت خواب ۹ دوره ۵ دقیقه ­ای است. در زمان خواب (REM) می­‌توان حرکات دست و پا، افزایش تپش قلب و بالا رفتن تعداد تنفس را مشاهده کرد . اگر سر اسب، خیلی کوتاه بسته شود به گونه­ ای که نتواند دراز بکشد ، قسمت (REM) از رژیم خواب حذف می‌­شود و همین امر موجب بروز رفتارهای تهاجمی و عصبانیت حیوان می­‌شود.

افزایش پروتئین جیره غذایی (مانند علوفه بهاری)، مصرف مقدار زیاد بلوط و گرسنگی طولانی، باعث زیاد شدن زمان خواب در اسب‌ها می‌شود. اگر اسب برای مدت ­های طولانی در اصطبل زندگی کرده و بعد به مرتع برده شود، طی یک الی دو شب اول ممکن است نخوابد و اصولاً حدود یک ماه طول می­‌کشد تا به خواب عادی برگردد.

برای مطالعه کامل کلیک کنید.

۰

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *